Türkler’in yılbaşısı: 21 Aralık Nardugan Bayramı! Dense de aslında Noel ağacı geleneğinin dayandığı bu bayrama her yıl 22 Aralık’tan sonra gelen ilk dolunayda kutlanır. Yılbaşı dediğimiz zaman hepimizin aklında süslü bir çam ağacı ve Noel Baba canlanıyor. Ancak eski Türkler’e baktığımızda çok eski bir yılbaşı kültürüne rastlıyoruz. Bugün tüm dünyada yılbaşında süslenen çam ağacı geleneği aslında İslamiyet öncesi Türkler’den geliyor. Türkler, 21 Aralık günü Nardugan Bayramı’nı kutlarken akçam ağacını süslüyordu ki adına ‘Hayatı Ağacı’ deniyordu.
Aslında biraz tarih bilgisi konuyu çok rahat aydınlatacak . Nasıl mı?
Çok dağıtmadan kısaca toparlarsak… Yaklaşık 2 bin yıldır kutlanan noel gerçekten İsa’nın doğumu ile ilgili midir? İsa’nın 25 Mart’ta ana rahmine düştüğü varsayımından yola çıkılarak, 25 Aralık tarihi İsa’nın doğum günü olarak ifa edilmektedir. Bundan dolayı 25 Mart tarihi, 25 Aralık tarihi (Noel) ile birlikte “Meryem’e Müjde” adıyla on iki yortu içerisinde yer almakta ve kutlanmaktadır. Ancak, İSA ne zaman doğdu bunu Hristiyanlar bile tam bilmiyor tam bir bilinmez, insanoğlu iki bin yıldır hiçbir sonuca varamamış. Hristiyan dünyası İsa’nın 0 ‘sıfır’ yılında yani Miladın başladığı tarihte doğduğuna inanıyor. Bu tarih konusunda kutsal kitaptalar da net bir bilgi verilmemiş İncil’deki tariflere göre kesin olan bir şey var o da İsa’nın MÖ 4 – MS 6 yılları arasında doğduğu yani İsa bu 10 yıllık dilim arasında dünyaya geldi bu tezin doğruluğu ise İsa’nın doğduğu dönemde Kral Herodes Arhelas’ın tahtta olması.
Ancak İsa’nın doğumgününü kestirmek gerçekten çok zor bu konuda yapılan bütün araştırmalar bilgi eksikliği nedeni ile yarım kalmış ve kesin bir gün tespit edilememiş. Batı Hristiyanları yani Katolikler İsa’nın doğum gününü 25 Aralık, Doğu Hristiyanları ise 6 Ocak olarak kutluyor. Batı kiliselerinin 25 Aralık’ı tercih etmelerinin sebebi putperest Romalıların ‘aydınlık’ tanrılarının bu tarihte dünyaya gelmiş olması. Onlara göre İsa aydınlığı getiren tanrının oğlu olarak, tıpkı aydınlık tanrınısının doğduğu günde yani 25 Aralık’ta dünyaya geldi. Doğu kiliseleri ise 6 Ocak tarihini yine bir tanrının doğum gününden esinlenerek benimsemişler. İsa’nın bilinmeyen doğum gününün aynı dine mensup kiliseler tarafından farklı günlerde kabul edilmesinin nedeninin ekonomik olduğunu düşünenler de var. Onlar Noel’e karşı olan Hristiyanlar ve bu gruplar bilinmeyen bir günün dünya çapında kutlanmasına karşı çıkarak, Noel kutlamalarının tamamen ekonomik bir sektöre dönüştüğü’ fikrini savunuyorlar.
Türklerin Nardugan (yeniden doğuş) bayramı yüzyıllar sonra Hristiyanlar tarafından aparılarak 24 Aralık İsa’nın doğumu (Noel) olarak uyarlandı.
Bir Türk bayramı olan Nardugan, Türkler henüz İslamiyet ile tanışmadan önce kutlanan bir bayramdı. Nar güneş, dugan ise doğan anlamına gelir. Yani bu bayrama “doğan güneş” denir.
Ancak yazılı çok kaynak olmadığından tam bilinmese de ilk araştırmaları yapan rus bilim adamları tarafından Türklerin binlerce yıldır kutladığı diğer bayramlar olan Paktıgan ve Koçagan bayramlarıyla da uyumlu olduğu anlaşıldığından Nardugan bayramının da yaklaşık 4000 yıllık bir gelenek olduğu gerçeğini ortaya koyuyor.
Zaten Roma döneminde Avrupa da Akçam bitki örtüsü yoktu ki çam ağacı süslensin.
Nar gibi kızardı ifadesindeki nardan kastedilen şey Güneş’tir. Yani; “Güneş gibi kızardı.”
İnanışa göre; 21-22 Aralık günü, gece ve gündüz savaşır ve sonunda Güneş galip gelirdi. Bu zaferden sonra gelen ilk dolunayda yeni yıl kutlanır ve bu süreçte Türkler; yeni kıyafetler giyer, özel sofralar kurar, evlerini temizler, kutlamalar yapar ve ailecek bir araya gelirlerdi.
Bir “yeniden doğuş” olarak görülen bu bayramda, Türkler hayat ağacı olduğu inandıkları akçam ağacını süsler ve ateş yakarak etrafında dans ederlerdi. Törende inderbay denilen bir oyun oynanırdı. Akçam ağacı, ne yaz ne de kış yapraklarını dökmediği için ona hayat ağacı gibi bir anlam atfedilmişti.
Tören sırasında ağacın altına hediyeler konur, ağaca renkli bez parçaları bağlanır ve yeni yıl için dilek dilenirdi. Bu hediyeler Tanrı Ülgen’e sunulmak üzere hazırlanırdı.
Türkler’den gelen bu ağaç süsleme geleneği, Avrupa’ya noel ağacı adeti olarak yayıldı.
Bu gelenek önce Türkler ile bağlantısı olduğu düşünülen Sümerliler’e geçti. Arkasından Anadolu üzerinden Avrupa toplumlarına yayıldı ve buralarda benimsendi. Hayat ağacına bağlı bir diğer inanç da bu ağacın göğü tuttuğu ve göğün insanların üstüne çökmesine engel olduğu yönünde. Bu zamanlarda yurda soğuk getiren ve Soğuk Hanı olarak da adlandırılan Ayaz Ata isimli bir figürün ortaya çıktığı inanılıyordu. Nardugan Bayramı’nın simgesi olan Ayaz Ata; Türk, Altay ve Orta Asya mitolojilerinde, özellikle Kazaklar’da ve Kırgızlar’da Soğuk Tanrısı olarak geçiyor. Mitolojiye göre; kendisi ihtiyaç sahibi insanlara yardım ederek, herkesi mutlu eden bir evliyaydı. Ayaz Ata çok yaşlı olduğu için bazen kendisine kızının veya torunun yardım ettiği inanılırdı. Ayaz Ata’ya yardım eden kıza da Kar Kız veya Ayaz Kız denirdi. Şu anda Noel Baba olarak bilinen figürün Ayaz Ata ile benzerliği oldukça dikkat çekici olsa da Noel Baba, yakın bir tarihte ortaya çıkmıştır ancak Ayaz Ata, çok eski zamanlardan beri var olan bir Türk simgesidir.
Bilgilerin bir çoğu Kam akut Türk’ü Akay Kine yazılarından alınmıştır.
Kahvaltı Hikayeleri ®©